Τα Comics που αγαπήσαμε στο πίσω κάθισμα του TAXI DRIVER.

by Αντρέι Κοτσεργκιν

Όπως έχω γράψει και στο παρελθόν βρήκα άκομψη την δήλωση του Martin Scorsese ότι οι ταινίες της MARVEL «δεν είναι σινεμά».

Και όμως όταν ο σκηνοθέτης κλήθηκε να επεκταθεί, σε άρθρο του για λογαριασμό των New York Times, κατέθεσε μια ενδιαφέρουσα και αναλυτική άποψη επί του ζητήματος. Το «τσουβαλιασμα» που φάνηκε αρχικά να κάνει εις βάρος αυτού του είδους ταινιών μου φάνηκε άδικο. Όμως τουλάχιστον ο Scorsese πέρα από ένας μάστορας του σινεμά (και άριστος μελετητής του ) έχει την ικανότητα , το λέγειν και τις βάσεις ώστε να υποστηρίξει την θέση του .

Και εδώ που τα λέμε ο χαρακτηρισμός «θεματικό πάρκο» αντανακλά αρκετά εύστοχα αυτού του είδους τις ταινίες. Απλά δεν αναιρεί το γεγονός ότι παραμένουν σινεμά. Ναι σίγουρα αρκετές από αυτές δεν διακρίνονται από τόλμη ή ιδιαίτερο αρτιστικο όραμα αλλά από την στιγμή που προβάλλονται στην οθόνη , προσφέρουν ψυχαγωγία και ευτυχία σε τεράστια μερίδα του κοινού και ορισμένες από αυτές κρύβουν καλλιτεχνικές αρετές ειλικρινά δεν υπάρχει λόγος να τις αφοριζουμε.

Αλλά αυτό που σίγουρα ΔΕΝ πρέπει κάνουμε είναι να προσπαθούμε να μηδενίσουμε έναν σκηνοθέτη που μέσα σε μια μακροχρόνια καριέρα έχει εξελίξει την κινηματογραφική τέχνη με σπουδαίους τρόπους.

Το να διαβάζω κάνα fanboy να προσπαθεί , μάταια, να κράξει στα social τον «γερό» , «πικραμένο» και «άσχετο» Scorsese ισοδυναμεί με το να βγάζεις μια γυναίκα για πρώτο ραντεβού σε τσοντοσινεμα με την προσδοκία ότι θα γίνει γκόμενα σου …

Τα (ας τα πούμε) «επιχειρήματα» αυτών των απίθανων τύπων είναι γελοία.

«Τι να μας πει και αυτός που γυρνάει μονάχα ταινίες με γκάνγκστερ?!». Δηλαδή από μια φιλμογραφία που περιλαμβάνει ταινίες όπως είναι τα Raging Bull, Cape Fear , The King of Comedy , Silence , Bringing Out The Dead …ορισμένοι συγκράτησαν μονάχα τα Goodfellas , Casino και έναν «Ιρλανδό» ?

Είναι κάπως βολικά ηλίθιο αυτό.

Επίσης έχουμε και αντιδράσεις τύπου «οι ταινίες της MARVEL βγάζουν λεφτά και αυτό τον πονάει !».

Ναι διότι είναι πασίγνωστο ότι η εμπορική επιτυχία που σημειώνει ένα έργο τέχνης αποτελεί αδιαψευστο κριτήριο ποιότητας…

Προφανώς το να αποπειραθεί κάποιος να «γειώσει» σκηνοθέτικα τον Scorsese είναι μάταιος κόπος. Μια «απλή» σεκάνς του TAXI DRIVER όπου ένα ταξί διασχίζει τον δρόμο και μέσα από τα νερά που εκτοξεύει ένας πυροσβεστικός κρουνός παίζει να εμπεριέχει μεγαλύτερη καλλιτεχνική αξία και σκηνοθετική μαστοριά από μια ολόκληρη ταινία του MCU. Πιθανότατα γυρίστηκε και με περισσότερο κόπο.

Αλλά οκ το να γράφω τα αυτονόητα δεν έχει κάποια αξία. Εκεί που θέλω να σταθώ σήμερα είναι στην ειρωνεία που συναντάται γύρω από ανθρώπους που υποδύονται τους οπαδούς των comics και τους υπερασπιστές των ταινιών που βασίζονται σε αυτά και που πάνε να βγάλουν «άσχετο» τον σκηνοθέτη που καθόρισε σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη…των comics , πίσω στα 80s !

Βλέποντας σήμερα τον «ταξιτζή» Travis Bickle να γράφει το ημερολόγιο του …

…εύκολα διακρίνεις την διαταραγμένη φιλοσοφία που έδωσε έμπνευση σε έναν άλλον επίδοξο και προβληματικό Βιτζιλαντη να ξεκινήσει να γράφει το δικό του ημερολόγιο.

Σε μια άλλη σκηνή του TAXI DRIVER o Travis παρατηρεί μέσα από τον καθρέφτη του ταξί του έναν νταβατζη να «συνετίζει» μια πόρνη…

Παρά την απέχθεια και την οργή που του προκαλούσε η «σαπιλα» που κυκλοφορούσε στους δρόμους της Νέας Υόρκης ο Travis στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν παρενέβη.

Αρκετά χρόνια αργότερα ο Frank Miller θα επιστρατεύε αυτή την σκηνή ώστε να δείξει στους κατοίκους μιας άλλης «σάπιας» πόλης ότι το έγκλημα δεν θα μένει ατιμώρητο πλέον…

Ο γερασμένος Bruce Wayne του Miller υποφέρει από την ίδια φλεγόμενη οργή και αγανάκτηση που υπέφερε ο Travis Bickle.

Ο ταξιτζής του Robert DeNiro και η απεικόνιση που έκανε ο Scorsese σε μια μεγαλούπολη έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ώστε στην πορεία καλλιτέχνες όπως είναι οι Frank Miller και Alan Moore να συνθέσουν τους δικούς τους , βρώμικους και επικίνδυνους, κόσμους…

Σε μια άλλη σκηνή του TAXI DRIVER παρακολουθούμε τον Travis Bickle να λυγίζει συναισθηματικά αλλά και σωματικά στην σκέψη του πόσο σκληρή και «άδεια» είναι η κοινωνία μας. Νιώθοντας κενός μέσα σε έναν κενό κόσμο σταδιακά πέφτει σε υπαρξιακό λήθαργο.

Ο Miller , στο DAREDEVIL : Born Again, πέρασε έναν ήρωα μέσα από μια παρόμοια διαδικασία…

Φυσικά ούτε ο Frank Castle θα μπορούσε να αντισταθεί στον πειρασμό να κάνει μια νυχτερινή βάρδια μέσα στο ταξί…

Ιδού λοιπόν η ειρωνεία , ένας σκηνοθέτης που κάποιοι «εξπερ» βιάστηκαν να τον βγάλουν «άσχετο» κατέληξε να παίξει κομβικό ρόλο στην εξέλιξη που θα σημείωναν τα comics των 80s ως προς το ύφος, την αφήγηση και τους τρόπους με τους οποίους θα απέδιδαν τους χαρακτήρες και τις ιστορίες τους .

Comics μεγαθήρια όπως είναι τα WATCHMEN και THE DARK KNIGHT RETURNS οικοδομήθηκαν επάνω στις σκηνοθετικές τεχνικές και την αφηγηματική δεινότητα του Martin Scorsese.

Ειδικότερα ο Miller αποδείχθηκε άριστος μελετητής του TAXI DRIVER και ενσωμάτωσε τις διδαχές του και στο BATMAN : YEAR ONE …

Και στην πορεία τα ίδια comics οδήγησαν τους σκηνοθέτες και τους παραγωγούς στο να αναθεωρήσουν την (εξαιρετικά ρηχή) οπτική που είχαν για πολλά χρόνια επάνω στις ταινίες «με Σούπερ Ήρωες«. Ως πρόσφατο παράδειγμα έχουμε τον Matt Reeves και την νεο~νουάρ Gotham City που οικοδόμησε.

Πριν μερικά χρόνια οι Brian Azzarello και Lee Bermejo , αναγνωρίζοντας την τεράστια επίδραση του TAXI DRIVER, αποφάσισαν να ενσωματώσουν τον Travis Bickle μέσα στο σύμπαν των WATCHMEN…

Από σεναριακης σκοπιάς η ιδέα είναι κάπως άστοχη όμως ως φόρος τιμής έχει την σημασία της.

Στο φινάλε ίσως το θέμα δεν είναι ο «πικραμένος» Scorsese αλλά το ότι τα στούντιο που φτιάχνουν αυτές τις ταινίες σπανίως τολμούν να στελεχώσουν τις παραγωγές τους με σκηνοθέτες που θα διακρίνονται από μια παρόμοια τόλμη και προσήλωση απέναντι στην τέχνη τους. Οι παραγωγοί είναι απόλυτα ικανοποιημένοι με το να εφαρμόζουν «fast food» πρακτικές απέναντι στο Superhero σινεμά. Δεν χρειάζεται να είσαι σεφ ώστε να φτιάξεις ένα Big Mac. Αρκεί απλά να σου μάθουν την διαδικασία συναρμολόγησης του.

Εξωτερικά οι ήρωες τους είναι γυαλιστεροι και ατσαλακωτοι όμως μέσα τους δεν διακρίνεις το παραμικρό στοιχείο που θα μπορούσε να κριθεί ως προβληματικό ή αμφιλεγόμενο.Τα comics εδώ και δεκαετίες εξετάζουν που και που την θνητή πλευρά των ηρώων τους. Το σινεμά δυστυχώς έχει μένει αρκετά πίσω σε αυτή την μελέτη.

Ευτυχώς στις μέρες μας σημειώνεται μια πρόοδος. Ταινίες όπως τα LOGAN, JOKER και THE BATMAN βρήκαν την χρυσή τομή ανάμεσα στα comics και τον ρεαλισμό, την ηρωική αλλά και την θνητή πλευρά των πρωταγωνιστών τους.

Το MCU είναι ένα κινηματογραφικό σύμπαν που το αγαπώ και το απολαμβάνω όμως αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι είναι επίσης ένα «φλατ» σύμπαν που, για εμπορικούς λόγους, φοβάται να αναδείξει την ανθρωπιά του. Οι παραγωγοί του είναι πεπεισμένοι ότι αν ρισκάρουν με τους ήρωες και τις θεματολογίες τους η «συνταγή» θα «χαλάσει«. Στην πραγματικότητα όμως εξαιτίας του δισταγμού γύρω από την εφαρμογή καλλιτεχνικού ρίσκου και πειραματισμού στερεί από τους θεατές του την δυνατότητα να γίνουν πιο ανοιχτοί σε διαφορετικά είδη σινεμά και να αναπτύξουν μερικούς χρήσιμους προβληματισμούς επάνω σε κάθε λογής θέματα.

Προφανώς δεν έχω την απαίτηση από το MCU να υιοθετήσει το σκληρό ύφος ενός «ταξιτζή» . Στην τελική ο βασικός σκοπός αυτών των ταινιών είναι να ψυχαγωγούν το κοινό τους . Απλά θεωρώ ότι είναι κρίμα που οι περισσότεροι από τους σκηνοθέτες του MCU φοβούνται να αναδείξουν τις θνητές αδυναμίες ή την αμφιλεγόμενη φύση ορισμένων χαρακτήρων μέσα από τις ταινίες τους. Στην πραγματικότητα μια τέτοια προσέγγιση δεν θα τους «κατέστρεφε» στα μάτια μας αλλά αντίθετα θα τους καθιστούσε ακόμη πιο γοητευτικούς και προσιτούς.

Εκεί που θέλω να καταλήξω είναι ότι το να πιαστεί κανείς από μια ατάκα του Scorsese ώστε να του επιτεθεί είναι άσκοπο. Αυτό που αξίζει να κάνει κάποιος είναι να μελετήσει όλα όσα ειπώθηκαν στο ενδιάμεσο ώστε να διακρίνει τις χαμένες προοπτικές :

«For me, for the filmmakers I came to love and respect, for my friends who started making movies around the same time that I did, cinema was about revelation — aesthetic, emotional and spiritual revelation. It was about characters — the complexity of people and their contradictory and sometimes paradoxical natures, the way they can hurt one another and love one another and suddenly come face to face with themselves.»